Đạo diễn ‘Đường lên Điện Biên’: Phim chiến tranh không dành cho kẻ lười biếng
Đạo diễn Bùi Tuấn Dũng – người đứng sau hàng loạt bộ như ‘Đường lên Điện Biên’, ‘ Những người viết huyền thoại’, ‘Đường thư’ chia sẻ phim lịch sử đang quá ít.
Đạo diễn Bùi Tuấn Dũng trên phim trường.
- VTV đang chiếu lại phim ‘Đường lên Điện Biên’ được thực hiện từ 10 năm trước, cảm xúc của anh thế nào khi tác phẩm được lựa chọn để phát sóng nhân 70 năm Chiến dịch Điện Biên Phủ?
Đường lên Điện Biên là phim truyện truyền hình kiểu lịch sử. Nó không mang tính thời sự mùa vụ nên phát sóng khi nào cũng được. Tuy nhiên, phát đi phát lại thì cũng nhàm. Tôi và nhiều người đã chờ đợi một bộ phim truyện mới về Chiến dịch Điện Biên Phủ nhân dịp kỷ niệm 70 năm mà không thấy.
- Trong khi mọi lĩnh vực, từ truyền hình tới âm nhạc, thậm chí điện ảnh tài liệu đều có sản phẩm hoành tráng để đ.ánh dấu mốc 70 năm Chiến dịch Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, thì điện ảnh lại im lìm và chỉ phát lại các bộ phim được làm từ 10-20 năm trước, anh có buồn vì điều này?
Tôi là người làm nghề chuyên nghiệp, buồn vui vì một bộ phim giờ cũng khó lắm. Điện ảnh và truyền hình gặp trở ngại với những đề tài lớn do mức chi phí sản xuất tốn kém. Kinh tế quốc gia cũng đang nhiều khó khăn. Tôi nghĩ các cơ quan quản lý nhà nước về điện ảnh và truyền hình muốn tập trung về đề tài này cũng khó vì nguồn đầu tư không dễ. Địa phương nào muốn đổ t.iền v.ào cũng phải chắc chắn về chất lượng phim làm ra.
Bạn thấy đấy, khá nhiều phim truyền hình lịch sử đầu tư lớn mà vẫn treo đó chưa phát sóng được. Việc phát sóng hay chiếu lại các phim cũ về Chiến dịch Điện Biên Phủ từng có ít nhiều thành công là một cách mà không nhà quản lý nào mong muốn cả.
Đạo diễn Bùi Tuấn Dũng cho rằng các phim lịch sử của ta ‘quá ít và không đâu vào đâu’.
- Chúng ta có quá ít phim về đề tài lịch sử vì nhiều lý do. Chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động thế giới xứng đáng để có không chỉ một phim truyền hình ‘Đường lên Điện Biên’ hay một phim điện ảnh ‘Ký ức Điện Biên’, mà phải có hàng chục tác phẩm khai thác ở nhiều góc cạnh. Anh có tiếc khi chúng ta chưa đủ t.iền, chưa đủ lực làm ra nhiều bộ phim lịch sử nhằm vun đắp niềm tự hào dân tộc?
Điều này phụ thuộc vào định hướng và chủ trương của các cơ quan quản lý. Tôi hay các đồng nghiệp khác có buồn hay tiếc nuối thì đâu quan trọng gì. Tuy nhiên, mọi thứ sẽ thay đổi nếu kinh tế quốc gia sau mấy năm Covid-19 khởi sắc trở lại. Điện Biên Phủ vẫn còn đó, trong lịch sử, trong các tác phẩm văn học, nên làm khi nào cũng được.
- Mới đây anh có một phát ngôn khiến nhiều người giật mình: “Nay trẻ thuộc sử Tàu hơn sử Việt, nhại lối sống và thần tượng sao Mỹ, sao Hàn cũng bởi phim ảnh của họ tràn lan… Đành là cuộc sống thì luôn đổi thay, nhưng dân tộc nào cũng phải giữ gốc’. Phải chăng một trong những nguyên nhân khiến người trẻ thờ ơ sử Việt chính là bởi có quá ít phim lịch sử hấp dẫn để họ xem và tự hào?
Đúng là quá ít bạn ạ! Đã từng có những dự án cho phim lịch sử, cho phim trường lịch sử, và giờ vẫn chẳng đâu vào đâu. Cơ bản là do tư duy quản lý dự án theo nhiệm kỳ và “cha chung không ai khóc”. Chúng ta nên kết hợp phim trường lịch sử với các show trình diễn du lịch và có chính sách đầu tư, quản lý chặt chẽ mới tốt. Việc này rất phức tạp, ngoài tầm chuyên môn nên tôi không bàn sâu.
Diễn viên Hoàng Hải trong phim ‘Đường lên Điện Biên’.
- Lý do anh xây dựng kênh YouTube riêng để chia sẻ các bộ phim lịch sử mình từng đạo diễn cho khán giả xem mà không bật chế độ k.iếm t.iền? Phim do anh đạo diễn nhưng bản quyền thuộc về hãng phim, anh có nghĩ việc đó sẽ bị tuýt còi? Khi anh làm lại phiên bản 4K của ‘Đường lên Điện Biên’ có phải xin phép đơn vị sản xuất là Hãng phim truyện Việt Nam?
Kênh YouTube của tôi ra đời sớm, cũng mười mấy năm rồi và chưa bao giờ bật chế độ k.iếm t.iền. Những phim tôi đưa lên YouTube đều có xác nhận bản quyền. Nhiều phim trong đó là tôi trực tiếp tham gia công tác sản xuất và có ít nhiều đầu tư. Đường lên Điện Biên do VFS sản xuất và VTV giữ bản quyền phát sóng.
Việc phát phim trên mạng nhiều YouTuber làm bao năm nay rồi mà. Tôi muốn làm bản 4K cho chất lượng hình ảnh tốt hơn để khán giả yêu quý bộ phim có thể thưởng thức, nhưng chắc phải chờ dịp khác vì bận quá.
- Diễn viên Mạnh Hưng chia sẻ phim được quay từ 10 năm trước và anh ấy chỉ nhớ làm phim này cực kỳ vất vả, có cảm giác như đi lính thật. Anh là đạo diễn nổi tiếng kỹ tính, ai đã làm phim chiến tranh với anh thì xác định sẽ bị hành xác dữ lắm?
Video đang HOT
Chúng tôi làm phim thôi mà, và diễn viên làm đúng công việc của họ. Phim chiến tranh không dành cho những kẻ lười biếng, bất kể là diễn viên hay đạo diễn. Thực ra, diễn viên chỉ quay xong một cảnh là họ được nghỉ. Tôi mới là người phải lăn lộn với từng cảnh quay liên tục 15-16 giờ mỗi ngày. Những cảnh phức tạp, khó, nguy hiểm hoặc cháy nổ, tôi thường trực tiếp làm. Làm phim có gì đâu mà hành xác, chỉ là một cuộc chơi.
Mạnh Trường trong phim ‘Đường lên Điện Biên’.
- Dễ nhận thấy những diễn viên ‘ruột’ như Hoàng Hải, Mạnh Trường… được anh mời tham gia không ít phim lịch sử chiến tranh. Anh chọn họ vì muốn sự an toàn cho các bộ phim của mình?
Diễn viên được mời nhiều là bởi tài năng của họ. Họ đâu chỉ đóng phim cho tôi, mà còn tham gia không ít phim khác nữa mà. Hoàng Hải, Mạnh Trường… ngoài khả năng hóa thân vào vai diễn, họ là những ngôi sao. Có nhiều người không phải là ngôi sao nhưng tôi vẫn hay mời nếu vai đó hợp, bởi ngoài chuyên môn tốt, họ là những người làm nghề tử tế. Tử tế, là một loại giá trị, dù bạn làm bất cứ nghề gì, nhất là diễn viên.
Công nghiệp văn hoá nhìn từ 'Mai', 'Đào, phở và piano' tới Chipu
Trong năm 2023, phim Việt chiếu rạp đạt doanh thu hơn 1.563 tỷ đồng. Nhiều bộ phim truyền hình được khán giả trong nước háo hức đón nhận. Thậm chí, phim Tết ở làng Địa Ngục còn dẫn đầu lượt xem trên Netflix nhiều tuần liền.
Đầu năm 2024, điện ảnh Việt Nam cũng có một khởi đầu ấn tượng. Chỉ sau 27 ngày công chiếu, bộ phim Mai của Trấn Thành cán mốc 500 tỷ đồng, lập kỷ lục chưa từng có ở thị trường phim Việt. Trước đó, hai tác phẩm của nghệ sĩ này là Nhà bà Nữ và Bố Già cũng tạo nên hiện tượng. Như vậy, chỉ trong vài năm làm đạo diễn và với 3 tác phẩm điện ảnh, Trấn Thành đã có thể hãnh diện với danh: Đạo diễn nghìn tỷ đồng đầu tiên của Việt Nam.
Mới đây nhất, tác phẩm L.ật m.ặt 7: Một điều ước của Lý Hải đạt doanh thu vượt mốc 200 tỷ đồng. Cùng với các tác phẩm khác trong series L.ật m.ặt, Lý Hải trở thành đạo diễn nghìn tỷ đồng thứ hai tại rạp chiếu Việt.
Bộ phim Đào, phở và piano - một tác phẩm khai thác đề tài chiến tranh, do nhà nước đặt hàng, lần đầu tiên được công chiếu rộng rãi ở các hệ thống rạp trên cả nước, được khán giả đón nhận nhiệt tình, tạo nên cơn sốt trên mạng xã hội.
Bên cạnh đó, thời gian qua, chúng ta cũng có nhiều tác phẩm điện ảnh gây tiếng vang tại các LHP uy tín như: Phim Tro tàn rực rỡ (Bùi Thạc Chuyên) giành giải cao nhất tại Liên hoan phim Ba lục địa; phim Ròm đoạt giải Làn sóng mới (New Currents) tại Liên hoan phim (LHP) quốc tế Busan 2019, giải Phim điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất tại LHP quốc tế Fantasia 2020, Phim hay nhất tại LHP châu Á Barcelona 2020; phim Bên trong vỏ kén vàng thắng tại Liên hoan Phim Cannes, giải Máy quay Vàng (Camera d'Or), phim Vị (Taste) của đạo diễn Lê Bảo giành giải giải đặc biệt tại hạng mục Encounters tại Liên hoan phim quốc tế Berlin (Đức) lần thứ 71...
Về lĩnh vực âm nhạc, trong những năm gần đây, âm nhạc Việt có những bước phát triển đáng ngạc nhiên. Nhiều ca khúc của các nghệ sĩ Việt đã bước ra khỏi biên giới, gây sốt tại thị trường một số nước châu Á như See tình, Bên trên tầng lầu, Hai phút hơn...Các nghệ sĩ nổi tiếng của Hàn Quốc, Trung Quốc say sưa nhảy nhót trên nền nhạc của See tình.
Chi Pu gây tiếng vang khi tham gia show truyền hình Đạp gió của Trung Quốc. Sau đó, cô còn xuất hiện trong hàng loạt các chương trình truyền hình của đất nước tỷ dân. Nữ nghệ sĩ được truyền thông Trung Quốc đ.ánh giá là "cầu nối văn hóa giữa hai nước trong thời kỳ mới".
Trước chuyến thăm Việt Nam, Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gửi bài đăng trên báo Nhân Dân. Trong bài có đoạn viết: "Nhiều ca khúc nhạc trẻ Việt Nam đang rất thịnh hành trên mạng xã hội Trung Quốc, ca sĩ Việt Nam nhận được số lượng lớn người hâm mộ Trung Quốc khi tham gia chương trình truyền hình giải trí của Trung Quốc. Giao lưu nhân văn ngày càng mật thiết, giống như các dòng suối nhỏ vươn dài chảy mãi, hội tụ thành dòng sông giao lưu hữu nghị rộng lớn giữa hai nước".
Những hoạt động trên là minh chứng rõ ràng cho việc, chúng ta đã đạt được những thành tựu bước đầu trong quá trình xây dựng Công nghiệp văn hóa.
Năm 1984, bộ phim Jurassic Park càn quét các rạp chiếu phim trên thế giới, mang lại doanh thu lên tới 850 triệu USD. Con số này đã tác động mạnh tới những người làm công tác quản lý của Hàn Quốc. Họ nhận ra, doanh thu của phim Jurassic Park còn cao hơn doanh thu của 1,5 triệu chiếc xe Hyuuyndai - niềm tự hào của đất nước họ.
Ngay sau "cú sốc" trên, hơn 20 doanh nghiệp lớn của Hàn Quốc bao gồm cả Samsung, Daewoo, Hyundai... tiến quân sang lĩnh vực điện ảnh, văn hóa, trong số đó, đáng kể nhất phải kể tới CheilJedang - một công ty có hơn 40 năm chuyên sản xuất đường. Ngày nay công ty này được hàng tỷ người trên khắp thế giới biết đến với cái tên CJ Group. Đây là doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực ăn - mặc - nghe - xem - nhìn của không chỉ người dân Hàn Quốc mà còn khắp châu Á, trong đó có Việt Nam.
Sau đó, chính phủ Hàn Quốc thành lập Trung tâm Sáng tạo nội dung Hàn Quốc (Korea Creative Content Agency KOCCA) có nhiệm vụ kết nối tất các các hiệp hội, liên đoàn nhằm hỗ trợ và thúc đẩy tất cả các hoạt động cho ngành Công nghiệp văn hóa. Các Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc đã có mặt tại 28 quốc gia trên khắp thế.
Với sự đầu tư bài bản từ nhà nước và các tập đoàn kinh tế lớn, Hàn Quốc có những bước phát triển vượt bậc về Công nghiệp văn hóa.
Về điện ảnh, Hàn Quốc đã có bước phát triển thần kỳ. Đáng chú ý nhất là vào năm 2020, bộ phim Ký sinh trùng (Parasite) của đạo diễn Bong Joon Ho đoạt 4 giải Oscar bao gồm: Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc, Phim quốc tế xuất sắc và Kịch bản gốc xuất sắc. Trước đó, phim đã giành giải Cành cọ vàng tại LHP Cannes.
Năm 2021, nữ diễn viên Hàn Quốc Youn Yuh-jung vinh danh ở hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất Oscar 2021.
Đạo diễn Việt Tú chia sẻ với phóng viên VTC News: K-pop hiện là lĩnh vực mũi nhọn của Hàn Quốc đóng góp khoảng 6% cho GDP, bên cạnh ngành ô tô, công nghệ thông tin và chất bán dẫn. Các nghệ sĩ K-pop đã bán được hơn 80 triệu album toàn cầu vào năm 2022, số lượng người hâm mộ toàn cầu phủ 116 quốc gia. Ước tính mỗi năm, các thương hiệu như BTS, BlackPink đem lại hơn 4.100 tỉ won (3,51 tỉ USD) cho nền kinh tế nội địa, thu hút hàng triệu khách du lịch đến Hàn Quốc, kích thích chi tiêu hơn 5000 tỉ won (4 tỷ USD / năm) giúp nâng cao các sản phẩm Hàn Quốc ra nước ngoài và thúc đẩy du lịch.
Vị đạo diễn nổi tiếng này khẳng định: "Chính phủ Hàn Quốc đóng vai trò trung tâm trong thành công này với những hoạch định bài bản từ khoảng những năm 1973".
Nhìn sang Nhật Bản, Trung Quốc, các quốc gia có nền Công nghiệp văn hóa phát triển mạnh ta cũng dễ dàng nhận ra sự lãnh đạo mang tính chất tiên phong, đột phá từ những tổ chức chính phủ.
Trung Quốc thành lập Hiệp hội Công nghiệp văn hóa Trung Quốc (China Cultural Industry Association CCIA). Đây được coi là một liên minh quyền lực chính trị và kinh tế lớn chưa từng có trong lịch sử đất nước tỷ dân. Người lãnh đạo Hiệp hội này là ủy viên Ủy ban Toàn quốc Chính hiệp khóa 12 và các phó chủ tịch là lãnh đạo các ngân hàng, tập đoàn kinh tế có tổng tài sản hơn 1.100 tỷ USD.
Tại Việt Nam, quyền lực mềm của văn hoá quốc gia đã được quan tâm từ rất sớm. Năm 1943, Đề cương về Văn hóa Việt Nam ra đời với ba nguyên tắc có tính nền tảng cho toàn bộ sự phát triển của nền văn hóa Việt Nam mới, đó là: dân tộc, khoa học và đại chúng.
Đặc biệt nhất là sự ra đời của Chiến lược phát triển các ngành Công nghiệp văn hóa Việt Nam được Thủ tướng phê duyệt ngày 8/9/2016.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện Công nghiệp văn hoá ở Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập từ chính các cơ quan quản lý. Hãy thử nhìn vào Đào, phở và piano - tác phẩm được coi là dấu hiệu tích cực của lĩnh vực điện ảnh do nhà nước đặt hàng.
Sau khi công chiếu, phim thu về 14 tỷ đồng so với con số đầu tư là 20 tỷ đồng. Thế nhưng đó cũng đã được coi là thành công chưa từng có đối với phim nhà nước chiếu rạp.
Trước hiện tượng tưởng vui mà lại hóa buồn này, đông đảo công chúng ngỡ ngàng khi biết cơ chế làm phim và phát hành cùa nhà nước.
Phim gây sốt một cách cực kỳ may rủi. Một Tiktoker dù chưa hề xem phim nhưng vô tình biết đến một số clip hậu trường của phim đã chia sẻ suy nghĩ của mình trên mạng. Sau đó, một số khán giả đi xem phim. Tuy nhiên, phim chỉ được chiếu ở duy nhất ở Trung tâm chiếu phim Quốc gia với xuất chiếu hạn chế, số lượng ghế trong mỗi khán phòng cũng không quá 100 người, điều này vô tình khiến vé xem phim trở nên khan hiếm.
Từ những sự vô tình trên, bộ phim gây sốt trên mạng xã hội, kéo theo phản ứng dây chuyền, hàng ngàn khán giả tới rạp xem.
Trả lời phóng viên VTC News, chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh đã phải dùng từ "kỳ lạ", "may mắn" để nói về sự lan tỏa bất ngờ của Đào, phở và piano.
Và cơn sốt Đào, phở và piano đẩy cơ quan quản lý và chính nhà làm phim rơi vào tình trạng bối rối. Hàng loạt các phản ứng bị động của họ cho thấy, chính họ - những người đặt hàng và những người sản xuất phim cũng bất ngờ khi phim được khán giả đón nhận. Có lẽ, họ đã quen với tư duy, phim làm theo đơn đặt hàng nhà nước, làm xong sẽ gửi cho nhà nước, phim sẽ được công chiếu trong một vài dịp đặc biệt rồi cất vào kho - như vốn dĩ bao nhiêu năm nay vẫn thế.
Cũng từ bộ phim này, hàng loạt những bất cập trong công tác quản lý được hé lộ: Phim được đầu tư 20 tỷ đồng nhưng không có kinh phí làm truyền thông. Phim ra mắt, gây sốt trong khán giả, nhà làm phim mới vội vàng làm trailer phim - điều mà NSX nào cũng làm trước khi phim công chiếu. Cơ chế phát hành phim bị bó buộc khiến phim gặp khó khăn trong việc phát hành toàn quốc...
"Trong kinh doanh khi ra mắt sản phẩm nào, nhà sản xuất ít nhất cũng mong thu hồi vốn và sau đó là đặt ra mục tiêu lợi nhuận. Người có tư duy kinh doanh nào cũng nghĩ đến câu chuyện đó. Tuy nhiên Đào, phở và piano cho thấy điều bất cập là chúng ta có sản phẩm nhưng lại không có ý định và kế hoạch phát hành rộng rãi, tìm kiếm doanh thu. Với tôi đó là điều kỳ lạ" - Ông Lê Quốc Vinh nhận định về công tác phát hành của bộ phim do nhà nước đặt hàng.
Chuyên gia này cũng kết luận: " Muốn làm Công nghiệp văn hoá, nhưng lại non nớt về cơ chế thị trường và gạt ra ngoài hoạt động marketing thì thật là khó".
Đ.ánh giá một cách công bằng, những "cú hích" với thị trường điện ảnh Việt Nam trong những năm gần đây, chủ yếu đến từ nỗ lực cá nhân của các nghệ sĩ như: Trấn Thành, Lý Hải, Victor Vũ,...Họ là những nhà làm phim tư nhân, riêng lẻ, dĩ nhiên chúng ta không thể đặt lên vai họ trọng trách quá nặng nề là phát triển điện ảnh Việt.
Muốn điện ảnh Việt khởi sắc, đóng góp cho Công nghiệp văn hoá, chúng ta cần có một sự lãnh đạo mang tính chất chiến lược.
Nếu trong lĩnh vực điện ảnh, các nghệ sĩ cô đơn trong khát vọng vươn mình thì ở lĩnh vực âm nhạc, các nghệ sĩ cũng chưa được chắp cánh để bay xa.
Trong cuộc trò chuyện với phóng viên VTC News, nhạc sĩ Anh Quân từng đưa ra nhận định, không phải tới bây giờ, các nghệ sĩ Việt mới có khát vọng đưa tác phẩm của mình ra khỏi biên giới. Trịnh Công Sơn và Khánh Ly từng có những buổi biểu diễn tại Nhật. Năm 2003, ca sĩ Hồng Hạnh cũng từng đem tiếng hát của mình đi chinh phục khán giả xứ mặt trời mọc. Ca sĩ Mỹ Linh cũng có những dự án như: Made in Vietnam, Chat với Mozart, Coming to America xuất khẩu sang Nhật và Mỹ; Mỹ Tâm, Hồ Quỳnh Hương có các dự án tấn công thị trường băng đĩa Hàn Quốc và Trung Quốc, Lam Trường - Đan Trường mạnh dạn thâm nhập thị trường Thái Lan, Đài Loan. Ca sĩ Đức Tuấn còn mạo hiểm cho phát hành album nhạc kịch Music of the night ở Hong Kong và Canada...
Nhạc sĩ Anh Quân nhận định, so với hàng mấy chục năm trước, các nghệ sĩ Việt hiện nay như Hoàng Thùy Linh, Tăng Duy Tân... đã có nhiều thay đổi trong tư duy âm nhạc, cách làm việc, phong cách trình diễn nhưng họ vẫn đơn độc trong ước mơ đem nhạc Việt ra khỏi biên giới, giống như các bậc t.iền bối trước đó hàng mấy chục năm.
Anh đ.ánh giá rất cao tài năng và khát vọng của các nghệ sĩ trẻ. Nhưng đáng tiếc, họ phải tự vận động thay vì có một bệ phóng đủ mạnh.
Trong lĩnh vực âm nhạc, điện ảnh đã thế, các lĩnh vực khác cũng không khá khẩm hơn.
Một con thuyền có thể vươn sóng ra khơi không thể chỉ dựa vào sự nỗ lực, cố gắng của các thủy thủ, mà cần một thuyền trưởng có khát vọng, tài năng và bản lĩnh. Và đó là điều chúng ta đang thiếu.
Người trẻ Hà Nội xếp hàng dài, bật khóc khi xem bộ phim Điện Biên Phủ Minh Ngọc mặc áo dài, đến rạp phim sớm 2 tiếng. Xuyên suốt 2 bộ phim về Điện Biên Phủ, n.ữ s.inh nhiều lần bật khóc vì khâm phục tinh thần quyết chiến, quả cảm của những người chiến sĩ. Tuần phim Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ diễn ra vào 19h từ ngày 3/5 đến 6/5 tại Điện ảnh...
